آلزایمر یک بیماری پیش رونده در مغز می باشد که حافظه را به آرامی به زوال می کشاند و ادراک فرد را تحت شعاع قرار می دهد. این بیماری با سرعتی آرام ابتدا بخش هایی از مغز را که به کنترل زبان و حافظه مرتبط می شود را نابود می کند و سپس بخش بیشتری را درگیر می کند. شدت بیماری تا جایی پیش می رود که علائم آن زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
امروز در این مقاله از سبزینه راه نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.
شناخت علائم آلزایمر برای تمام افراد مفید است. با توجه به شیوع بالای بیماری‌های زوال عقل و درصد قابل توجهی که از این بین، آلزایمر به خود اختصاص می‌دهد، شناخت علائم آن به تشخیص هرچه سریع‌تر بیماری کمک می‌کند و تشخیص سریع و مداخله پزشکی، می‌تواند پیشرفت بیماری را آهسته کرده و از کارافتادگی را تا سنین بالاتر به تاخیر بیندازد.
با ما در ادامه این مقاله از مجله سبزینه راه همراه باشید.
آلزایمر چیست؟
اغلب افراد معمولاً از اصطلاح آلزایمر برای اشاره به انواع زوال عقل استفاده می‌کنند، اما این موضوع از نظر علمی صحیح نیست. زوال عقل یک بیماری خاص نیست و در حقیقت، اصطلاحی عمومی برای کاهش توانایی ذهنی است؛ به اندازه‌ای که در زندگی روزمره تداخل ایجاد کند.
بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل و یک فرم پیش‌رونده از زوال عقل (dementia) است. است. این بیماری یک عارضه مغزی پیش‌رونده است که به‌آرامی باعث اختلال در حافظه و عملکرد شناختی می‌شود.
زوال عقل یک اصطلاح گسترده‌تر برای مشکلات ناشی از آسیب‌های مغز و بیماری‌هایی است که بر حافظه، تفکر و رفتار تاثیر منفی می‌گذارند. این مشکلات در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کنند.
بنا بر اظهار Alzheimer’s Association، بیماری آلزایمر ۶۰ تا ۸۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. در بیشتر افراد مبتلا، این بیماری پس از ۶۵ سالگی تشخیص داده می‌شود. اگر آلزایمر قبل از این سن در فرد تشخیص داده شود، به عنوان بیماری آلزایمر زودرس شناخته می‌شود.
علل آلزایمر
متخصصان یک دلیل واحد برای بیماری آلزایمر مشخص نکرده‌اند، اما عوامل خطر یا ریسک فاکتورهای معینی را برای این بیماری شناسایی نموده‌اند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
سن: بیشتر افرادی که به آلزایمر مبتلا می‌شوند ۶۵ ساله یا بیشتر هستند.
سابقه خانوادگی: اگر فردی از خانواده نزدیک (مانند والدین و خواهر و برادر) مبتلا به آلزایمر باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است.
ژنتیک: ژن‌های خاصی با بیماری آلزایمر مرتبط هستند.
در حالی که هیچ دلیل قابل شناسایی برای آلزایمر وجود ندارد، ژنتیک می‌تواند در ابتلا به این بیماری نقش کلیدی داشته باشد. یک ژن معین، به طور خاص مورد توجه محققان است. آپولیپوپروتئین ای (Apolipoprotein E یا APOE) ژنی است که با شروع علائم آلزایمر در افراد مسن‌تر ارتباط دارد.
آزمایش خون می‌تواند مشخص کند که فردی این ژن را (که ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد) دارد یا خیر. لازم به ذکر است که اگر شخصی حتی این ژن را داشته باشد، ممکن است به آلزایمر مبتلا نشود.
برعکس این مسئله نیز صادق است. یعنی حتی اگر فرد این ژن را نداشته باشد، ممکن است به آلزایمر مبتلا شود. هیچ راهی برای اینکه به طور قطعی بگوییم فردی به آلزایمر مبتلا خواهد شد یا خیر وجود ندارد.
ژن‌های دیگر نیز می‌توانند ریسک آلزایمر یا آلزایمر زودرس را افزایش دهند.
√ داشتن یک یا چند مورد از این ریسک فاکتورها به این معنی نیست که شما به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوید. بلکه به این معناست که فقط سطح ریسک ابتلا در شما بالاتر است.
نکاتی درباره آلزایمر
در ادامه به چند نکته درباره این بیماری اشاره می‌کنیم:
- آلزایمر یک بیماری مزمن دائمی است.
- علائم آن به تدریج ظهور می‌کنند و بر روی مغز اثرات تخریبی و پیش‌رونده دارد. یعنی این اثرات باعث کند شدن تدریجی مغز می‌شوند.
- برای آلزایمر درمان قطعی وجود ندارد؛ اما درمان‌هایی هستند که می‌توانند به آهسته شدن پیشرفت بیماری کمک کنند و ممکن است کیفیت زندگی را بهبود بخشند.
- هر کسی ممکن است به آلزایمر مبتلا شود، اما ریسک ابتلا به این بیماری در برخی از افراد بیشتر است که شامل افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که سابقه خانوادگی آلزایمر دارند، می‌باشند.
- هیچ نتیجه قابل انتظار واحدی برای بیماران مبتلا به آلزایمر وجود ندارد. برخی از افراد مدتی طولانی با آسیب شناختی خفیف زندگی می‌کنند، در حالی که در برخی دیگر شروع علائم و پیشرفت بیماری سریع‌تر است.
- تجربه هر شخص مبتلا به بیماری آلزایمر، با دیگری متفاوت است.
علائم آلزایمر
تخمین زده می‌شود از حدود ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان که به زوال عقل دچارند، ۶۰ تا ۷۰ درصد به بیماری آلزایمر مبتلا باشند. علائم بیماری آلزایمر به‌کندی پیشرفت می‌کند و این روند سال‌ها طول می‌کشد. گاهی اوقات این علائم با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود و حتی ممکن است تا رسیدن به سنین بالا به عنوان علائم بیماری آلزایمر درنظر گرفته نشود.
سرعت پیشرفت علائم بیماری آلزایمر برای هر فرد متفاوت است. در برخی موارد، وجود بیماری‌های دیگر می‌تواند علائم آلزایمر را تشدید کند.
این بیماری‌ها عبارتند از:
- عفونت‌ها
- سکته مغزی
- هذیان و آشفتگی روانی
- مواردی دیگر، مانند استفاده از برخی داروها نیز ممکن است علائم زوال عقل را تشدید کند.
اگر علائم آلزایمر در فرد مبتلا به‌سرعت رو به وخامت برود، پزشک باید بیمار را معاینه کند تا بتواند علائم را مدیریت کند. تشدید علائم بیماری آلزایمر، ممکن است به دلایلی برگردد که قابل درمان است.
به طور کلی علائم بیماری آلزایمر به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:
۱) علائم آلزایمر در مراحل اولیه
در مراحل اولیه، علامت اصلی بیماری آلزایمر، ضعف حافظه است.
فرد مبتلا به آلزایمر در مراحل اولیه ممکن است با موارد زیر مواجه شود:
- فراموش‌کردن مکالمات یا رویدادهای اخیر
- قراردادن وسایل در جای اشتباه
- فراموش‌کردن نام مکان‌ها و اشیاء
- مشکل در به یاد آوردن کلمه مناسب
- سؤال‌کردن به طور مکرر
- ضعف در قضاوت‌کردن یا سخت‌شدن تصمیم‌گیری
- کاهش انعطاف‌پذیری رفتاری و افزایش تردید در انجام‌دادن کارهای جدید
√ اغلب نشانه‌هایی از تغییرات خلقی، مانند افزایش اضطراب یا بیقراری، یا دوره‌های سردرگمی و پریشانی در افرادی که این مرحله از بیماری را طی می‌کنند، وجود دارد.
۲) علائم مرحله میانی
با پیشرفت بیماری آلزایمر، مشکلات حافظه تشدید می‌شود. برای فردی که به این عارضه مبتلاست، به خاطر سپردن نام افرادی که می‌شناسد سخت است و ممکن است در شناخت اعضای خانواده و دوستان خود نیز دچار مشکل شود.
در این مرحله، علائم دیگری نیز ممکن است بروز پیدا کند. مانند:
- افزایش سردرگمی و اختلال موقعیت‌یابی. برای مثال، گم‌شدن یا سرگردانی و عدم آگاهی فرد از زمان و ساعت روز
- رفتار وسواسی، تکراری یا تکانشی
- هذیان و نادرست‌انگاری (باورکردن چیزهایی که نادرست است) یا احساس پارانوئید و بدگمانی نسبت به مراقبان یا اعضای خانواده
- مشکل در تکلم یا زبان (آفازی)
- خواب آشفته
- تغییرات خلق‌و‌خو، مانند نوسانات خلقی مکرر، افسردگی و احساس سراسیمگی، ناامیدی یا اضطراب فزاینده
- مشکل در درک روابط فضایی، مانند تخمین فاصله
- دیدن یا شنیدن چیزهایی که دیگران نمی‌بینند و نمی‌شنوند (توهم)
بعضی از افراد مبتلا، برخی علائم دمانس عروقی را نیز دارند. دمانس عروقی نوعی زوال عقل است که در اثر کاهش خون‌رسانی به مغز ایجاد می‌شود.
√ در این مرحله، فرد مبتلا به بیماری آلزایمر معمولاً برای زندگی روزمره به حمایت و کمک نیاز دارد. برای مثال، این افراد در فعالیت‌هایی مانند خوردن، شست‌وشو، لباس‌پوشیدن و استفاده از سرویس بهداشتی به کمک نیاز دارند.
۳) علائم آلزایمر در مرحله نهایی
علائم آلزایمر در مرحله نهایی این بیماری به طور فزاینده‌ای تشدید می‌شوند و این برای فرد مبتلا و همچنین مراقبان، دوستان و خانواده او آزاردهنده و ناراحت‌کننده خواهد بود.
توهم‌ها و هذیان‌ها ممکن است در طول بیماری به سراغ فرد بیمار آمده و از بین بروند، اما با پیشرفت بیماری تشدید خواهند شد. گاهی اوقات افراد مبتلا به آلزایمر نسبت به اطرافیان خود خشن، سخت‌گیر، متوقع و بدگمان می‌شوند.
علائم دیگری نیز ممکن است با پیشرفت بیماری آلزایمر بروز کند. مانند:
- مشکل در خوردن و بلع (دیسفاژی)
- مشکل در تغییر وضعیت یا حرکت به صورت مستقل و بدون کمک
- کاهش وزن (گاهی اوقات کاهش وزن شدید)
- دفع ناخواسته ادرار (بی‌اختیاری ادرار) یا مدفوع (بی‌اختیاری مدفوع)
- از دست دادن تدریجی توانایی صحبت‌کردن
- بروز مشکلات قابل توجه در حافظه کوتاه‌مدت و بلند‌مدت
- ناتوانی بیمار در انجام امور شخصی
√ در مراحل شدید بیماری آلزایمر، افراد به مراقبت و کمک تمام‌وقت در حفظ بهداشت، غذاخوردن، حرکت و انجام امور شخصی نیاز دارند.
همچنین بخوانید: بهترین خوراکی ها برای تقویت مغز و حافظه
بیماری آلزایمر زودرس
آلزایمر معمولا افراد ۶۵ ساله و بالاتر را مبتلا می‌کند. با این وجود، این بیماری می‌تواند زودتر و در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ زندگی نیز رخ دهد. در این صورت به آن آلزایمر زودرس گفته می‌شود. حدود ۵ درصد از کل افراد مبتلا دچار این نوع از آلزایمر هستند.
علائم آلزایمر زودرس می‌تواند شامل از دست دادن حافظه به صورت خفیف و مشکل در تمرکز یا به پایان رساندن امور روزانه باشد. ممکن است یافتن کلمات مناسب برای فرد دشوار باشد و متوجه گذر زمان نشود. همچنین ممکن است مشکلات بینایی خفیف مانند مشکل در تشخیص فاصله ایجاد شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نگران حافظه خود هستید یا فکر می‌کنید ممکن است به زوال عقل دچار شده باشید، بهتر است ابتدا به یک پزشک عمومی مراجعه کنید.
اگر نگران مشکلات حافظه شخص دیگری هستید، با ملایمت و در نظر گرفتن شخصیت و عزت نفس او، وی را تشویق کنید تا ملاقاتی با پزشک داشته باشد و بگویید می‌توانید در این ملاقات همراه او باشید.
مشکلات حافظه فقط ناشی از زوال عقل نیست، بلکه می‌تواند ناشی از افسردگی، استرس، مصرف داروها یا سایر مشکلات مربوط به سلامتی باشد. پس بهتر است پس از مشاهده اولین علائم، بدون اینکه دچار اضطراب شویم، به پزشک مراجعه کنیم.
پزشک عمومی بررسی‌های ساده‌ای را برای یافتن علت بروز مشکلات حافظه انجام می‌دهد و در صورت لزوم، برای اینکه آزمایش‌های دقیق‌تری انجام بدهید، شما را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع خواهد داد.
تشخیص بیماری آلزایمر
متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست فرد را با استفاده از ابزارها و روش های متعدد معاینه می کند تا اطمینان حاصل شود که فرد به این بیماری مبتلا است یا خیر. معمولا روش هایی که استفاده می کنند موارد زیر می باشد:
- اسکن مغز با استفاده از سی تی یا توموگرافی کامپیوتری، ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، پت یا توموگرافی تابش پوزیترون.
- انجام تست حافظه
- انجام آزمایشات پزشکی مثل آزمایش خون و ادرار
- بررسی سوابق بیماری فرد
- پرسش سوالاتی در حیطه زندگی شخصی
درمان آلزایمر
این بیماری درمان ندارد و داروهایی که توسط پزشکان تجویز می شود. صرفا از سرعت پیشرفت بیماری می کاهد و علائم را کاهش می دهد. داروهایی جدیدی که برای درمان علائم مورد استفاده قرار می گیرد دو نوع بوده که عبارتند از:
مسدود کننده ممانتین
این دارو بر روی سلول های شبکه ارتباطات مغز تاثیر می گذارد و سرعت پیش روی را کاهش می دهد. عوارض جانبی این دارو یبوست، درد و سرگیجه می باشد.
کولین استراز
این داروی مهارکننده علائم عصبی را کاهش می دهد تا از بیقراری و افسردگی بیمار جلوگیری کند. این دارو اثر کمی دارد و مهمترین عوارض جانبی آن تهوع، اسهال، اختلال در خواب و بی اشتهایی می باشد. در افرادی که بیماری های قلبی مبتلا هستند عوارض با بلوک قلبی و کاهش ضربان قلب نمایان می شود.
پیشگیری از بیماری آلزایمر
داشتن تعاملات اجتماعی، انجام فعالیت های فیزیکی، خواب کافی، داشتن رژیم غذایی سالم و یادگیری و مطالعه مستمر می تواند از این بیماری و علائم آن پیشگیری کند.
کلام آخر
اگرچه هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما چندین روش دارویی و غیر دارویی برای کاهش سرعت پیشرفت آن تا حد امکان، وجود دارد. مراقب علائم بیماری آلزایمر در خود و عزیزان‌تان باشید.
اگر مشکوک شده‌اید که علائم شروع شده‌اند، به پزشک مراجعه کنید. هرچه زودتر به دنبال درمان باشید، بیمار شما توانایی ذهنی و استقلال عملکردی خود را دیرتر از دست خواهد داد.
به علاوه با آگاهی از آنچه پیش روی شما قرار دارد، احتمالاً می‌توانید خود را برای تغییراتی که در حال وقوع هستند تا حدود زیادی آماده کنید.
