اختلال کم‌توجهی ـ بیشفعالی یا adhd (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) اختلالی است که معمولاً در زمان کودکی تشخیص داده می‌شود، ولی در بسیاری از موارد تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. حدود شش میلیون کودک و ده میلیون بزرگسال در آمریکا به این اختلال مبتلا هستند. باتوجه‌به اهمیت شناخت زودهنگام این بیماری در سنین کودکی، در این مطلب از مقاله های روانشناسی سایت سبزینه راه به بررسی اختلال adhd می‌پردازیم.
امروز در این مقاله از سبزینه راه نکات خیلی مفید و عملی و کاربردی را برای شما در نظر گرفته ایم.
بیماری اختلال کم توجهی بیش فعالی چیست؟
اختلال adhdیک نقص تکاملی عصبی شایع است که معمولاً در کمتر از 7 سالگی بروز می‌یابد و اغلب تا بزرگسالی نیز ادامه دارد. با اینکه بیشتر موارد بیماری اختلال کم‌توجهی بیشفعالی در کودکان دیده می‌شود، اما بزرگسالان نیز ممکن است به این اختلال مبتلا شوند.
گاهی به این اختلال سندرم adhd نیز گفته می‌شود. واژه سندرم به معنای مجموعه‌ای از نشانه‌ها و علائم است که گاهی در بیماری‌های مختلف وجود دارند. adhd خود یک بیماری مشخص است بنابراین شاید استفاده از سندرم adhd کاملاً درست نباشد.
بیماری کم توجهی بیش فعالی به همراه سه نوع از اختلالات رفتاری ظاهر می‌شود:
- کم توجهی (Inattention)
- بیش فعالی (Hyperactivity)
- عمل بدون تفکر (Impulsivity)
علائم و نشانه‌های adhd
همان طور که گفته شد، بیماری کم توجهی بیش فعالی با سه اختلال ذکرشده ظاهر می‌شود، بنابراین، علائم این اختلال در سه گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند:
کم‌توجهی (Inattention)
علائم کم‌توجهی در فرد مبتلا به بیماری کم توجهی می‌تواند به‌صورت موارد زیر بروز کند:
- پرت‌شدن حواس به آسانی؛
- ناتمام گذاشتن یک فعالیت و به‌سرعت به‌سوی یک فعالیت دیگر رفتن؛
- به‌سرعت خسته‌شدن از انجام یک عمل و بی‌حوصله‌شدن؛
- مشکل‌داشتن در تمرکز روی یک فعالیت یا تمام‌کردن آن و مشکل در اتمام تکالیف مدرسه؛
- گم‌کردن وسایل شخصی خود و سایر اشیا؛
- گوش‌نکردن یا بی‌توجهی به حرف‌های دیگران در هنگام صحبت‌کردن با آن‌ها؛
- خیال‌پردازی در طول روز یا سرگردانی (Wandering) بدون داشتن انگیزه برای انجام فعالیتی خاص؛
- مشکل‌داشتن در انجام دستورات و درخواست‌ها.
بیشفعالی (Hyperactivity)
افراد مبتلا‌به adhd علائم بیشفعالی نیز دارند. بیشفعال بودن شخص به‌صورت‌های مختلفی ممکن است ظاهر شود مانند:
- بی‌قراری، پیچ‌وتاب دادن بدن و مشکل نشستن در یک جا؛
- صحبت‌کردن زیاد و بدون وقفه؛
- لمس‌کردن و بازی‌کردن با هر وسیله‌ای که در دسترس است؛
- انجام‌دادن وظایف و فعالیت‌ها به همراه ایجاد سروصدای فراوان.
عمل بدون تفکر (Impulsivity)
به‌علت بی‌توجهی و بیشفعال بودن، معمولاً افراد مبتلا در موارد زیادی بدون تفکر دست به عمل می‌زنند. برای مثال:
- انجام‌دادن اعمال بدون توجه به نتایج و عواقب آن‌ها و به زبان آوردن صحبت‌های نسنجیده؛
- صبر‌نداشتن در همۀ فعالیت‌ها؛
- رعایت‌نکردن نوبت ؛
- علاقه‌نداشتن به تقسیم وسایل یا شریک‌شدن با دیگران؛
- پریدن وسط صحبت دیگران.
علائم و نشانه‌های گفته‌شده می‌تواند در هر دو گروه کودکان و بزرگسالان ظاهر شود؛ ولی برخی از آن‌ها فقط در کودکان دیده می‌شوند. از سوی دیگر باید توجه داشت که، علائم ذکرشده در کودکان مبتلا‌به adhd معمولاً با هم بروز پیدا می‌کنند و بروز تعداد کمی از این علائم نشانۀ وجود adhd نیست.
علل ایجادadhd
علت ایجاد این اختلال به‌درستی شناخته نشده است ولی پژوهشگران تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی را در بروز این بیماری مؤثر می‌دانند. تحقیقات نشان داده‌اند که، بیماری کم‌توجهی در بعضی خانواده‌ها شایع‌تر است و ممکن است این بیماری به‌صورت ژنتیکی به ارث برسد.
در مورد عوامل محیطی، کشیدن سیگار و نوشیدن الکل در دوران حاملگی مادر می‌تواند باعث بروز adhd در کودکان این مادران شود. تماس بیش از حد مجاز یا مسمومیت با مادۀ سرب در زمان کودکی نیز می‌تواند به بروز adhd در کودکان منجر می‌شود.
تشخیص بیماری adhd
تشخیص adhd ساده نیست، زیرا اختلالات دیگری مانند اضطراب (Anxiety)، افسردگی (Depression)، اختلالات خواب (Sleep Problems) و برخی از انواع ناتوانی در یادگیری (Learning Disabilities) هم می‌توانند علائم مشابهی را نشان دهند.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) یک چک لیست اولیه را برای والدین و معلمان فراهم کرده تا اگر در مورد کودکی به وجود adhd شک کنند، چک لیست را پرکرده و آن را به مسئول بهداشتی مدرسه بدهند.
لزوماً هر کودکی که جنب‌وجوش فراوانی دارد یا مقداری بی‌توجه است به adhd مبتلا نیست. باید توجه داشته باشید که، تشخیص نهایی adhd به عهدۀ پزشک یا روان‌شناس (Psychologist) است.
درمان بیماری اختلال کم توجهی
باتوجه‌به اینکه این بیماری اغلب در سنین کودکی ظاهر می‌شود، بررسی صحیح و درمان بیماری اختلال کم توجهی می‌تواند باعث جلوگیری از صدمات جبران‌ناپذیر به کودک شود.
در سال‌های ابتدایی زندگی، بدن و روان کودک رشد همه‌جانبه‌ای دارد. اختلال نقص توجه بیشفعالی می‌تواند تأثیرات زیادی بر زندگی فرد داشته باشد؛ علاوه بر وجود مشکل در دامنۀ ارتباطات اجتماعی فرد، باعث جلوگیری از پیشرفت استعدادهای او می‌شود.
متخصص روان‌پزشکی اطفال یا روان‌درمانگر اطفال می‌توانند به درمان کودکان مبتلا‌به adhd کمک زیادی کند؛ زیرا، هر کودک نیاز به طرح درمانی مخصوص به خود دارد.
هرچه درمان زودتر شروع شود نتایج بهتری خواهد داشت. درمان بیماری اختلال کم توجهی بیشفعالی با استفاده از داروها و سایر طرح‌های درمانی نظیر آموزش مهارت‌های یادگیری، تمرکز و مهارت‌های اجتماعی نیز توسط درمانگر به اجرا گذاشته می‌شود.
در مورد بزرگسالان هم یک روش درمانی متشکل از دارودرمانی، رفتاردرمانی، رژیم تغذیه‌ای و ورزش می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند.
سخن پایانی
زندگی با یک فرد مبتلا‌به اختلالadhd ممکن است بسیار خسته‌کننده باشد. باید توجه داشت که، فرد مبتلا‌به این اختلال اغلب کنترلی بر رفتار منفی خود ندارد.
آموزش والدین، معلم و اعضای خانواده فرد مبتلا‌به این اختلال نقش مهم و پررنگی در بهبود و کنترل بیماری فرد دارد. کودک مبتلا‌به adhd درصورت پیگیری صحیح و منظم برنامه‌های درمانی می‌تواند کودکی، نوجوانی و بزرگسالی تقریباً نرمالی داشته باشد و به رشد و توسعه ویژگی‌های فردی و زندگی خود بپردازد.
به‌دلیل شیوع بالای این اختلال و اینکه تشخیص به موقع و درمان صحیح آن می‌تواند باعث جلوگیری از صدمات جبران‌ناپذیری شود، ماه اکتبر، ماه آگاهی از اختلالadhd نام‌گذاری شده است.
پرسش‌وپاسخ
- اختلالadhd چیست؟ نقص توجه ـ بیشفعالی یک اختلال تکاملی عصبی شایع در دوران کودکی است که باعث بروز علائم گوناگونی می‌شود.
- درمان adhd چگونه است؟ اختلال کم‌توجهی بیش فعالی با کمک دارو و برنامه‌های درمانیِ رفتاری، شناختی و اجتماعی انجام می‌شود که باعث درمان قطعی و 100 درصدی این اختلال نمی‌شوند؛ اما، تا حد زیادی باعث کنترل علائم می‌شوند.
- adhd چگونه تشخیص داده می‌شود؟ تشخیص adhd ساده نیست چراکه گروهی از اختلالات دیگر علائم adhd را دارند. تشخیص توسط متخصص روان‌پزشکی یا روان‌شناس انجام می‌گیرد.
