۱۵ اشتباه رایج والدین در تربیت فرزند نوجوان

همه‌ی والدین در تربیت فرزندشان دچار اشتباه می‌شوند، مخصوصا زمانی که فرزند، دوره کودکی را پشت سر گذاشته و وارد دوره نوجوانی می شود. دوره نوجوانی، دوره ای است که بسیاری از والدین نمیدانند که باید چطور با فرزند نوجوان خود رفتار کنند و دچار سردرگمی و آسیب به فرزند خود خواهند شد. در این مقاله از مجله سبزینه راه، به بررسی ۱۵ اشتباه رایجی که والدین مرتکب می شوند می پردازیم. با ما همراه باشید.

با خواندن این مطب در مجله سلامتی سبزینه راه نگرش تان به آموزه هایتان در این حوزه عمیق تر خواهد شد.

بزرگترین اشتباهات والدین در تربیت فرزند نوجوان خود

نوجوانی دورانی است که می توان از آن هراس داشت یا آن را به خوبی پشت سر گذاشت. طی این دوران همه چیز افراد عوض می شود. نوجوان دیگر دلش نمی خواهد با او مثل یک کودک رفتار شود، از طرفی نسبت به آینده هم احساس ناامنی می کند. این احساس در بعضی از نوجوانان موجب سرخوردگی، گوشه گیری، خشم و عزت نفس پایین می شود و این اطرافیان او هستند که باید عواقب رفتارهای او را تحمل کنند. رفتار والدین می تواند شرایط را بدتر کند.

والدین باید همیشه به این نکته‌ی کلیدی توجه کنند که وظیفه‌ی آن‌ها تربیت نوجوان است و هدف از این تربیت تبدیل کردن نوجوان به یک بزرگسال مسئولیت‌پذیر است. با توجه به این وظیفه و هدف، والدین نمی‌توانند همیشه فرزندشان را از خطرات نجات دهند، نمی‌توانند زمانی که نه گفتن لازم است بله بگویند، نمی‌توانند عبور فرزندشان از خطوط قرمز را نادیده بگیرند و نمی‌توانند از روی سادگی به بهترین نتایج امیدوار باشند.

۱. فریاد زدن سر نوجوان

اینکه والدین ناگهان خشمگین بشوند و صدای خود را بلند کنند، موضوعی قابل درک است. هر کسی که با یک نوجوان زندگی کند، می‌داند که گاهی اوقات رفتار او تا چه اندازه می‌تواند آزاردهنده باشد، اما والدینی که همیشه فریاد می‌زنند یا از فریاد زدن به عنوان اولین تنبیه استفاده می‌کنند، باید بدانند که این رفتار هیچ تأثیر مثبتی در تربیت نوجوان نخواهد داشت.

والدین باید در یک شرایط آرام با نوجوان خود درباره‌ی همه‌ی موضوعات گفت‌وگو کنند. تکالیف درسی، سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی، قوانین مربوط به رفت‌و‌آمد، ارتباط با دوستان و وظایف نوجوان در خانه از موضوعاتی هستند که باید در این گفت‌وگوها مطرح شوند.

بر اساس این روش تربیتی، هنگامی که نوجوان قانونی را زیر پا می‌گذارد، والدین به جای خشمگین شدن و فریاد زدن، به سادگی و با آرامش پیامد این کار را به او یادآوری می‌کنند.

این الگوی رفتاری به حفظ آرامش در خانه کمک می‌کند. به ویژه بعد از پایان ساعت کاری و بازگشت به خانه، شما به محیطی آرام نیاز دارید تا با استراحت برای فردا آماده شوید. خشمگین شدن و فریاد زدن شما باعث می‌شود نوجوان هم خشمگین شود، فریاد بزند و رفتار نامناسبی از خودش نشان دهد و این شرایط برای هیچ یک از دو طرف خوشایند نیست.

از طرفی دیگر، نوجوان به این ساختار تربیتی نیاز دارد و این ساختار به آماده شدن او برای ورود به دنیای بزرگسالی کمک زیادی می‌کند؛ دنیایی که باید در آن‌ خواسته‌های رئیس خود را برآورده کند و مجبور است بعضی هزینه‌ها را در موعد مشخص پرداخت کند.

۲. نپذیرفتن اشتباهات خود

نوجوانان بسیار تیزبین هستند و خیلی زود متوجه اشتباهات شما خواهند شد، بنابراین سعی نکنید آن را کتمان یا خود را تبرئه کنید. اعتراف به ضعف ها و اشتباهات و عذرخواهی، چیزی از اعتبار و آبروی تان کم نمی کند. بلکه بر عکس ابراز ضعف ها همراه با صداقت و فروتنی موجب می شود تا نوجوانان تان به شما احترام بگذارند.

۳. قهر کردن

اگر به نوجوانان بی‌توجهی نشان دهید و آن‌ها را طرد کنید، آن‌ها می‌توانند رابطه‌ی خودشان با شما را به کمترین حد برسانند. اگرچه به نظر می‌رسد بی‌توجهی و کنار کشیدن آسان‌تر از تسلیم شدن در برابر اظهارات گیج‌کننده و فریبنده‌ای است که قبلاً آن‌ها را شنیده‌اید، اما این بدترین رفتاری است که می‌توانید از خودتان نشان دهید.

نوجوانان باید بدانند که والدین به آن‌ها اهمیت می‌دهند، از آن‌ها حمایت می‌کنند و اگر با مشکلی جدی مواجه شوند، می‌توانند روی کمک والدین حساب کنند. به علاوه اینکه اگر یک رابطه‌ی خوب و قوی بین والدین و نوجوان برقرار نشده باشد، قهر کردن به هر اندازه‌ای که باشد مؤثر نخواهد بود.

بنابراین، والدین باید چگونه با نوجوان رفتار کنند که به رابطه‌ی بین آن‌ها لطمه‌ای وارد نشود؟ برای رسیدن به این هدف دو راهکار وجود دارد؛ یکی اینکه والدین تمرین کنند تا بتوانند یک شنونده‌ی فعال باشند و دیگر اینکه فعالیت‌های مورد علاقه‌ی فرزندشان را بشناسند و در آن‌ها با او مشارکت کنند. توجه به علایق نوجوان باعث تقویت رابطه‌ی او با شما و همچنین افزایش اعتماد به نفس در او می‌شود.

۴. تلاش برای دوست بودن با نوجوان

نوجوانان همسالانی دارند که می‌توانند در بین آن‌ها دوستان خوبی پیدا کنند و آن‌ها برای تکمیل این بخش از زندگی به والدین نیاز ندارند. نوجوان به والدین نیاز دارد تا مسئولیت تربیت او را برعهده بگیرند. این بدان معنی نیست که نباید رابطه‌ای دوستانه با فرزندتان برقرار کنید، اما باید رابطه‌ی شما بر اساس مسئولیتی که دارید تنظیم شود.

دوستان با یکدیگر سازش می‌کنند. والدین هم در بعضی موارد با فرزندشان سازش می‌کنند، اما در بعضی موارد هم لازم است قوانینی تعیین کنند و در نتیجه پیامدهای آن را اجرا می‌کنند. دوستان می‌آیند و می‌روند اما والدین همیشگی هستند. رابطه‌ی والدین با فرزندشان خیلی وسیع‌تر و عمیق‌تر از آن است که بتوان آن را با رابطه‌ بین دوستان مقایسه کرد، چه برسد به اینکه بخواهیم آن‌ها را هم‌تراز هم بدانیم.

در روند تربیت نوجوان نباید به خاطر اینکه نمی‌توانید دوست فرزندتان باشید تأسف بخورید بلکه باید خوشحال باشید که رابطه‌ای بسیار مهم‌تر با او دارید.

۵. پاسخ های نادرست به پرسش های درست نوجوانان

نوجوانان همانند ما از قوه ی عقل و منطق برخوردارند و برای آن که توضیح دهیم چه انتظاراتی از آنان داریم، استحقاق آن را دارند که جوابی واضح و منطقی بشنوند.

پاسخ های آمرانه که برای توضیح آن هیچ گونه تلاشی صورت نمی گیرد، منجر به بغض و کینه خواهد شد و مطمئناً موجب می شود که نوجوانان در این دوران روی شان به شما باز شود و علنا از شما سرپیچی کنند.

زمانی که خود را ملزم می کنیم تا در مورد خواسته های مان به نوجوانان مان توضیح دهیم. باعث می شود تا درستی و بجا بودن خواسته های مان را ارزیابی کنیم

۶. فراموش کردن اقتضائات نوجوانی

معمولاً در زندگی مسائل مختلفی وجود دارد که برای والدین نگرانی ایجاد می‌کند. برای نمونه، شاید نزدیک شدن به زمان بازپرداخت وام مسکن موضوعی به شدت استرس‌زا باشد. همه‌ی این نگرانی‌ها و استرس‌ها باعث می‌شوند تا والدین فراموش کنند که فرزندانشان هم نگرانی‌هایی دارند.

اگرچه معمولاً والدین نگرانی‌های نوجوان را با نگرانی‌های زندگی بزرگسالی مقایسه می‌کنند و به همین جهت آن‌ها را کم‌اهمیت در نظر می‌گیرند، اما والدین نباید فراموش کنند که این نگرانی‌ها برای نوجوان مهم هستند.

مسائل مختلفی می‌تواند برای نوجوان استرس ایجاد کند؛ تغییرات هورمونی، تکالیف مدرسه، وظایف آن‌ها در خانه و مشکلاتی که در روابط آن‌ها با همسالان پیش می‌آید. پذیرش و درک این نگرانی‌ها در فرایند تربیت نوجوان مهم است.

۷. تحسین نکردن فرزند

در زمینه هایی که فرزندتان علاقه نشان می دهد و وقت صرف می کند. سری به آن ها بزنید و تشویق شان کنید. مثلا فرزندتان ساعت ها وقت گذاشته و با الگوهایش یک قصر ساخته است. اما شما حتی این زحمت را به خود نمی دهید که از روی کاناپه بلند شوید و نگاهی به «اثر هنری» او بیندازید.

این عمل باعث می شود زمانی که کودک به سن نوجوانی برسد، برای آن که از طرد شدن یا انتقادهای پدر و مادرش در امان باشد، ارتباطش را با آن ها قطع کند و خود را از آنها دور نگه دارد، چرا که احساس می کند خیلی بی ارزش اشت.

همیشه به نوجوان تان بگویید که به او افتخار می کنید. از موقعیت هایی که در زمینه های خاص کسب می کند نام ببرید و فقط به تخصص هایی که مطابق معیارهای شما هستند فکر نکنید.

زمانی که باید اشتباهات شان را به آنان گوشزد کنید، به گونه یی سازنده به آنان بگویید که چگونه می توانند به روشی درست عمل کنند.

۸. نپذیرفتن اینکه نوجوان حق اشتباه دارد

نوجوانی که اغلب اوقات درست رفتار می کند، با کوچک ترین اشتباهی تمام اعتماد پدر و مادرش را از دست می دهد و برای آن که اعتماد آن ها را دوباره جلب کند باید از صفر شروع کند.

در برابر چنین توقعی نوجوان برای آن که اشتباهش را پنهان کند، سعی خواهد کرد به دروغ متوسل شود زیرا زمانی که مرتکب خطا می شود چیزهای زیادی را از دست می دهد.

همچنین چنانچه پدر و مادر از فرزندشان توقع داشته باشند که هیچگاه مرتکب اشتباه و خطا نشوند، این عمل ممکن است موجب نوعی کمال گرایی در نوجوانان شود که در دراز مدت او را به نابودی می کشاند و از نظر معنوی نتیجه یی اسفناک در پی خواهد داشت.

نوجوان حتی زمانی که به گناهش اعتراف کرده و از عمل خود اظهار پشیمانی کند و به راه راست برگردد، به سختی می تواند درک کند و بپذیرد که خداوند او را بخشیده و این احساس گناه ممکن است به افسردگی شدید یا خودکشی منجر شود.

۹. نجات دادن

کودکانی که همیشه والدین آن‌ها را نجات داده‌اند، وقتی به بزرگسالی می‌رسند نمی‌دانند که در دنیای واقعی باید چه عملکردی داشته باشند؟

تصمیم‌گیری به افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند، بنابراین به نوجوان اجازه دهید خودش انتخاب کند. مزایا و معایب را با نوجوان در میان بگذارید اما اجازه دهید خودش تصمیم‌گیری کند و مسئولیت نتایج این تصمیم‌گیری را برعهده بگیرد.

نباید نگران تصمیمات اشتباه نوجوان باشید چرا که تنها عاملی که باعث می‌شود همه‌ی ما بیشتر بیاموزیم اشتباه کردن و تجربه کردن پیامدهای آن است.‌ اکنون نوجوان در خانه و کنار والدین است و می‌تواند در صورت ضرورت از پشتیبانی و کمک آن‌ها بهره‌مند شود. به علاوه اینکه اشتباهاتی که اکنون مرتکب می‌شود معمولاً کوچک‌تر هستند و پیامدهای خفیف‌تری دارند.

در آینده و در زندگی بزرگسالی و وقتی که تنها باید روی خودش حساب کند، اشتباهات بزرگ‌تر و پیامدها شدیدتر خواهند بود. شما به عنوان والدین او کدام را ترجیح می‌دهید؛ تجربه‌هایی کوچک‌تر در دوران نوجوانی یا تجربه‌هایی بزرگ در دوران بزرگسالی؟

زندگی پر از اشتباهات کوچک و بزرگ است و نوجوان باید یاد بگیرد که چگونه از آن‌ها عبور کند.گاهی اوقات باور والدین این است که با نجات دادن فرزندشان از هر اشتباهی به موفقیت بیشتر او در آینده کمک می‌کنند اما در واقع با این راهکار تنها چیزی که در آینده فرزندشان با آن مواجه می‌شود شکست‌های پی‌درپی است.

مهم‌ترین نکته‌ای که باید در تربیت نوجوان رعایت کنید این است که نباید مسئولیت اشتباهات او را برعهده بگیرید. وقتی نوجوان با مشکلی مواجه می‌شود، نباید مشکل او را حل کنید. شما تنها می‌توانید او را راهنمایی کنید و این نوجوان است که باید با استفاده از راهنمایی‌های شما خودش مشکل را حل کند.

۱۰. نادیده گرفتن مشکلات

مطمئناً نوجوانان می‌توانند نگرانی‌های زیادی برای والدین ایجاد کنند؛ نگرانی درباره‌ی سلامت روانی، مواد مخدر، مسائل جنسی، عضویت در گروه‌های مختلف، روابط دوستانه و وضعیت تحصیلی.

گاهی اوقات این نگرانی‌ها به قدری شدید و آزاردهنده می‌شوند که والدین راهکار نادیده گرفتن را انتخاب می‌کنند و به چیزهایی که می‌بینند اهمیت نمی‌دهند. اگر بخواهیم منصفانه و صادقانه نظر بدهیم، والدین نمی‌دانند در این‌گونه موقعیت‌ها باید چه رفتاری از خودشان نشان دهند و به همین دلیل نادیده گرفتن را انتخاب می‌کنند.

همچنین بر اساس باوری که در برخی والدین وجود دارد، نوجوان در حال عبور از مرحله‌ای در زندگی است و باید خودش بعضی مسائل را درک کند.

در بسیاری از موارد، نادیده گرفتن مشکلات در نوجوانی باعث بروز مشکلاتی بسیار بزرگ‌تر در بزرگسالی می‌شود. وظیفه‌ی والدین این است که مراقب نوجوان خود باشند چرا که او به کمک نیاز دارد تا بتواند از رفتارهای پرخطر دور بماند.

۱۱. وقت نگذاشتن برای فرزند

گمان نکنید که می توانید با صرف اندکی وقت با فرزندتان، اوقات مفید و پر باری را با آنان داشته باشید. برای ساخت هر دقیقه از یک فیلم بیست دقیقه وقت برای فیلمبرداری از صحنه ها لازم است، این اصل در مورد روابط خانوادگی نیز صدق می کند!

لحظات عالی، پر بار و سازنده تنها زمانی روی می دهند که مدت زمان زیادی را با فرزندان تان بگذرانید. این لحظات که در ظاهر معمولی و پیش پا افتاده هستند، می توانند لحظات با معنا و ارزشمندی را برای نوجوانان بسازند. این امر باعث می شود تا تأثیری عمیق بر زندگی آنان بگذارید.

۱۲. همیشه بله گفتن

وقتی نوجوان به سن بلوغ می‌رسد، تعیین محدودیت‌ها معنای دیگری پیدا می‌کند. وقتی فرزندان در سنین پایین‌تری قرار دارند و می‌خواهند کاری خطرناک انجام دهند، والدین مشکلی با نه گفتن ندارند. برای نمونه، والدین به گریه‌ی فرزند دوساله‌ی خودشان به خاطر اینکه نگذاشته‌اند چنگال را وارد پریز برق کند اهمیت نمی‌دهند.

اما دوران نوجوانی و سن بلوغ به این اندازه سیاه و سفید نیست. بنابراین، وقتی نوجوان می‌خواهد در یک مهمانی شرکت کند و والدین نگران پیامدهای احتمالی آن هستند، نه گفتن کار دشواری می‌شود و بدون شک باعث کشمکش خواهد شد.

بر اساس پژوهش‌ها، مشکل اینجاست که نوجوانان در سن بلوغ نمی‌توانند همیشه هوشمندانه تصمیم‌گیری کنند. برای نمونه، برای یک نوجوان در سن بلوغ روابط دوستانه با همسالان به اندازه‌ای اهمیت دارد که خطرپذیری او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته اگرچه نوجوان در رفتار خود این مسئله را بروز نمی‌دهد اما روی شما حساب می‌کند تا در صورت لزوم از او در برابر خطرات محافظت کنید.

وقتی به نوجوان اجازه می‌دهید هر کاری را که می‌خواهد انجام دهد، او کنترل را به دست می‌گیرد و شما نقش خود به عنوان والدین را از دست می‌دهید و در این شرایط احتمال موفقیت نوجوان به کمترین حد خود می‌رسد.

۱۳. اعمال نظارت های مستقیم

در دوره نوجوانی نظارت مستقیم جواب نمی دهد. نظارت مستقیم برای ۲ دوره ۶ ساله اول زندگی کودک، نه تنها بسیار خوب است بلکه لازم هم هست. در این ۲ دوره فرزندان هم به نظارت مستقیم والدین هیچ واکنشی نشان نمی دهند. اما زمانی که فرزندان وارد دوره نوجوانی می شوند اگر نظارت والدین مستقیم باشد، معمولا فرزند آن را تحمل نمی کند و ممکن است در برابر آن واکنش های بسیار تندی هم داشته باشد.

این که فرزندان نتوانند در دوره نوجوانی نظارت مستقیم را تحمل کنند، ایراد از والدین آن هاست که او را مورد نظارت مستقیم قرار می دهند. نوجوان وقتی خودش را تحت نظارت مستقیم والدین می بیند احساس می کند به حریم شخصی اش تجاوز شده است، بنابراین بسیار طبیعی است که واکنش منفی نشان دهد.

۱۴. نداشتن اطلاعات از فناوری های روز

بعضی خانواده ها پیشرفته ترین فناوری های روز را برای نوجوانان شان تهیه می کنند در حالی که کمترین اطلاعاتی از امکانات و آسیب هایی که ممکن است این فناوری برای نوجوان شان ایجاد کند، ندارند. برای نمونه برخی از والدین پیشرفته ترین تلفن همراه را برای فرزندان شان تهیه می کنند اما نمی دانند که در تلفن همراه نوجوان شان چه می گذرد.

این والدین معمولا پس از مدتی مجبور می شوند نوجوان شان را در استفاده از تلفن همراه محروم کنند که همین موضوع، تنش جدیدی ایجاد می کند و اشتباه بعدی والدین است.

۱۵. هماهنگ نبودن والدین در نحوه رفتار با نوجوان

در بعضی خانواده ها، والدین در تربیت نوجوان شان یک صدا نیستند. یعنی رفتار پدر و مادر با نوجوان شان شبیه هم نیست. متاسفانه در این حالت والدین و فرزندان فقط یک «هم خانه بودن» را در کنار یکدیگر تجربه می کنند. در این خانواده ها به جای این که والدین در رفتار با نوجوان شان وحدت رویه داشته باشند، خود نوجوان موضوع اختلاف می شود.

مثلا مادر می گوید فرزندش اصلا این کار را انجام ندهد و پدر اصرار می کند که نوجوان حتما باید این کار را انجام دهد و نوجوان هم کاری را که دوست دارد، انجام می دهد. این موارد دست به دست هم می دهد تا نوجوان احساس آرامش نکند و به دوستان نامناسب پناه ببرد.

اگر در یک خانواده بین اعضای خانواده، احترام متقابل برقرار باشد، نوجوان کمترین خطر را احساس می کند و در نتیجه رفتارهای پر خطر او هم به کمترین میزان ممکن کاهش می یابد.

نکته‌ی پایانی

هیچ یک از والدین کامل نیستند و همه‌ی والدین در تربیت نوجوان خود مرتکب اشتباه می‌شوند. اگر در گذشته مرتکب یکی از این ۱۵ اشتباه شده‌اید، احساس بدی نداشته باشید. پی بردن به اشتباهات باعث می‌شود که سبک تربیتی خود را اصلاح کنید. این تغییر می‌تواند به بهبود رفتار فرزندتان و افزایش احتمال موفقیت او در آینده کمک کند.