اختلال استرس پس از سانحه، اختلال استرس بعد از حادثه، اختلال استرس پس از آسیب های روانی، اختلال استرس بعد از تروما عباراتی است که برای توصیف شرایطی با عنوان post-traumatic stress disorder (PTSD) مورد استفاده قرار می گیرد.
با خواندن این مطب در مجله روانشناسی سبزینه راه نگرش تان به آموزه هایتان در این حوزه عمیق تر خواهد شد.
زمانی که فردی از خانواده یا دوست تان با چنین شرایطی روبرو می شود می تواند برای شما و خودش موقعیت بسیار دشوار و البته خسته کننده ای باشد. تغییری که این فرد تجربه می کند می تواند نگران کننده یا حتی ترسناک باشد.
در این شرایط احتمال دارد در مورد اتفاقاتی که برای خانواده شما و روابط تان رخ می دهد عصبانی باشید یا به خاطر دوری از این فرد دچار اسیب روحی و روانی گردید. اما نکته مهمی که باید بدانید این است که شما می توانید نقش مهمی در کمک به این افراد ایفا کنید.
حمایت و پشتیبانی شما می تواند تفاوت زیادی در موقعیت او ایجاد کند و به ریکاوری سریع ترش کمک نماید. با کمک شما، فردی که PTSD را تجربه می کند می تواند به شرایط موجود غلبه کند و راحت تر به زندگی عادیش باز گردد.
زندگی کردن با فردی که PTSD دارد:
PTSD می تواند نقش زیادی بر روی رابطه افراد داشته باشد. معمولا در این شرایط درک رفتار افراد بسیار دشوار است. شاید از خودتان بپرسید چرا این فرد دیگر مثل گذشته مهربان نیست و بیشتر از قبل حساس شده است. در این شرایط احساس خواهید کرد که بر روی لبه پرتگاه راه می روید یا با فردی زندگی می کنید که اصلا او را نمی شناسید و برایتان غریبه است.
در چنین شرایطی مجبور خواهید بود بیشتر از قبل کارهای خانه را انجام دهید، از او مراقبت کنید یا حتی با رفتارهای خشمگینانه و مختل کننده او دست و پنجه نرم نمایید.
نشانه های PTSD می تواند به از دست رفتن شغل، سوء مصرف مواد و سایر مشکلات بیانجامد. چنین شرایطی بر روی کل خانواده اثر می گذارد و می تواند تجربه دردناکی برای افراد ایجاد کند. اگرچه مدیریت این نشانه ها توسط خود فرد همیشه دشوار نیست اما باید به خاطر داشته باشید که چنین فردی همیشه هم نمی تواند کنترلی بر روی رفتارهایش داشته باشد.
فردی که دوستش دارید و برایتان عزیز است حالا دچار مشکل شده و سیستم عصبی اش در حالت هشدار مداوم قرار دارد. همین امر باعث می شود این فرد به طور مداوم احساس آسیب پذیری و نا امن بودن داشته باشد. چنین موقعیتی می تواند به عصبانیت، تحریک پذیری، افسردگی، عدم اعتماد و سایر نشانه های PTSD منجر شود و او را از مسیر عادی زندگیش باز دارد. با حمایت درست از طرف خانواده و دوستان، سیستم عصبی این فرد می تواند به شرایط عادی بازگردد.
۶ راه کمک به فردی که PTSD دارد:
-
حمایت اجتماعی برایش فراهم کنید.
افرادی که با چنین شرایطی دست و پنجه نرم می کنند ممکن است از طرف دوستان یا اعضای خانواده طرد شوند. با اینکه باید به محدودیت ها و مرزهای شخصی افراد احترام بگذارید اما مهربانی و حمایت شما به فردی که با اختلال استرس پس از حادثه دست و پنجه نرم می کند کمک می کند با احساساتش مبارزه کند.
اگر بتوانید حمایت کافی از او داشته باشید به او کمک خواهید کرد بر احساساتی همچون تنهایی، بدون یار و همراه بودن، ناراحتی و نا امیدی غلبه کند.
بیشتر متخصصان بر این باورند که حمایت چهره به چهره از طرف دیگران مهم ترین فاکتور برای ریکاوری این افراد است. اینکه بدانید چگونه می توانید عشق و حمایت خود را برای این فرد بروز دهید همیشه اسان نیست.
شما نمی توانید او را مجبور کنید بهتر شود اما می توانید نقش مهمی در فرایند درمانش ایفا کنید. اینکار امکان پذیر نخواهد بود مگر اینکه با او وقت صرف کنید و کنارش باشید.
او را مجبور به حرف زدن نکنید. افرادی که با اختلال استرس پس از سانحه دست و پنجه نرم می کنند ممکن است نتوانند در مورد تجربیات بدشان صحبت کنند. برای برخی از افراد صحبت کردن در مورد تجربیات بد گذشته، شرایط را بدتر می کند. در این شرایط بهتر است به او بفهمانید همیشه گوش شنوایش هستید و به حرف هایش گوش می دهید.
این فرد زمانی احساس راحتی خواهد داشت که توسط شما پذیرفته شود. این موضوع الزاما به معنای صحبت کردن نیست.
با کسی که دوستش دارید کارهای نرمال و همیشگی تان را انجام دهید. این کارها همان مواردی هستند که هیچ ارتباطی به تجربیات بد افراد ندارند. او را تشویق کنید در ورزش های سرگرم کننده شرکت کند، به دنبال دوستانش برود، سرگرمی که برایش لذت بخش است را انجام دهد. با هم در کلاس های ورزشی ثبت نام کنید، با هم برقصید یا در کنار هم به بیرون از منزل بروید و در رستوران غذا بخورید.
اجازه دهید این فرد خودش تصمیم بگیرد. لازم نیست به او بگویید چه کاری باید انجام دهد و چه کاری نباید انجام دهد. افرادی که با اختلال استرس پس از سانحه دست و پنجه نرم می کنند اگرچه در شرایط دشواری گیر افتاده اند اما می دانند چه چیزی آن ها را آرام می کند و حس امنیت بهشان می بخشد. پس اجازه دهید سرنخ ماجرا دست خودشان باشد. شما باید حمایتش کنید و کنارش باشید.
استرس خودتان را هم مدیریت کنید. هر چقدر شما در این شرایط آرام تر و متمرکزتر باشید بهتر می توانید به فرد بیمار کمک کنید.
صبور باشید. فرایند ریکاوری از این شرایط به زمان نیاز دارد و در برگیرنده مراحل مختلفی است. پس باید در این شرایط مثبت اندیش باشید و تا جایی که می توانید از فرد مدنظر حمایت کنید.
اطلاعاتی در مورد PTSD به دست آورید. هر چقدر اطلاعاتتان در مورد نشانه ها، اثرات و گزینه های درمانی بیشتر باشد بهتر می توانید از او حمایت کنید. باید بدانید او فعلا در چه شرایطی قرار دارد و از منظر او به موقعیت نگاه کنید.
انتظار احساسات مختلف را داشته باشید. زمانی که فرد در یک بحران روحی و عاطفی قرار می گیرد ممکن است ترکیبی از احساسات مختلف را تجربه نماید. شما به عنوان فردی که می خواهید به بیمار کمک کنید باید این احساسات را بپذیرید و انتظارش را داشته باشید. اگر این فرد احساس منفی نسبت به خانواده اش دارد بدین معنی نیست که دوستشان ندارد. او تنها در شرایط استرس زایی قرار گرفته و باید از آن رها شود.
-
گوش شنوای خوبی برایش باشید
همانطور که قبلا هم بیان کردیم نباید فردی که با PTSD دست و پنجه نرم می کند را به صحبت کردن وادار کنید. با اینحال اگر خودش تصمیم به حرف زدن گرفت، سعی کنید بدون قضاوت کردن یا پیش داوری به حرف هایش گوش کنید. به او بگویید که به حرف هایش علاقه دارید و برایتان مهم است او چه می گوید.
نگرانی در مورد نصحیت کردن نداشته باشید. همین فعالیت گوش دادن بهترین گزینه برای کمک به این فرد است. فقط گوش کنید و گوش شنوای خوبی برایش باشید.
فردی که با اختلال استرس پس از تروما دست و پنجه نرم می کند ممکن است دوست داشته باشد بارها و بارها در مورد رویداد ناراحت کننده اش حرف بزند. این بخشی از فرایند درمانی است. پس سعی نکنید او را از بیان این حرف ها منصرف کنید.
شاید شنیدن این حرف ها برایتان بسیار دشوار باشد اما به احساسات و واکنش های او احترام بگذارید. اگر قضاوت کنید یا با احساساتش مخالفت نمایید او دیگر با شما صحبت نخواهد کرد.
نکات ارتباطی که باید از آن ها پرهیز کنید:
- سعی نکنید پاسخ های ساده ای به او بدهید یا اینکه بگویید همه چیز خوب است و هیچ مشکلی وجود ندارد.
- او را از صحبت کردن در مورد ترس ها و نگرانی هایش باز ندارید.
- نصیحت غیر منطقی و غیر حرفه ای نداشته باشید. به او نگویید چه کاری باید انجام دهد.
- همه مشکلات پیش آمده را گردن او نیندازید. او مقصر به وجود آمدن چنین شرایطی نیست.
- تجربه وحشتناک او را کوچک، غیر معتبر یا نادرست ندانید. سعی نکنید این تجربه را انکار کنید.
- او را تهدید نکنید و تقاضای نادرست از او نداشته باشید.
- کاری نکنید احساس ضعف و ناتوانی داشته باشد و فکر کند نمی تواند از پس چنین شرایطی بر بیاید.
- نگویید که خوش شانس بوده و بدتر از این برایش اتفاق نیفتاده است.
- از تجربیات و احساسات شخصی خود صحبتی نکنید.
-
اعتماد و امنیت را دوباره برایش بسازید
تروما یا اتفاقات وحشتناک می تواند دید افراد به دنیا را تغییر دهد و او را در موقعیت ترسناک و خطرناکی قرار دهد. چنین شرایطی به توانایی فرد برای اعتماد به سایرین و حتی اعتماد به خودش لطمه می زند. هر کاری که می توانید انجام دهید تا او دوباره حس امنیت و اعتماد را به دست آورد. تعهد خودتان به رابطه را نشان دهید. اجازه دهید بداند کنارش هستید و همیشه حمایتش می کنید.
برنامه های روتینی ایجاد کنید: برنامه های زمانبندی قابل پیش بینی و سازمان بندی شده به او کمک می کند حس پایداری و امنیت را دوباره به دست اورد. ایجاد برنامه های روتین می تواند به معنای کمک در خرید خانه یا انجام دادن کارهای خانه باشد. شما می توانید زمان های منظمی برای خوردن وعده های غذایی ایجاد کنید یا در سایر موقعیت ها کنارش باشید.
تا جایی که می توانید استرس را در منزل کمتر کنید: مطمئن شوید که او موقعیت امن و راحتی در منزل دارد و احساس آرامش می کند.
در مورد آینده صحبت کنید و برنامه ریزی نمایید: اینکار به افرادی که PTSD دارند کمک می کند دید بهتری نسبت به اینده داشته باشند.
به قول هایی که می دهید وفا کنید: برای اینکه بتوانید حس اعتماد را در این فرد ایجاد کنید باید قابل اعتماد باشید. اگر قولی به او می دهید به این قول وفادار بمانید و در راهتان ثابت قدم باشید.
نقاط قوت او را برجسته تر نمایید: به او بگویید که باورش دارید و می دانید او می تواند از چنین شرایط استرس زایی عبور کند. به همه موفقیت ها، دستاوردها و نقاط مثبتی که دارد اشاره کنید.
او را تشویق کنید به یک گروه حمایتی ملحق شود: قرار گرفتن در جمعی که همه شان احساس یکسان و مشابهی دارند به فرد مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه کمک می کند کمتر احساس تنهایی و اسیب پذیری نماید.
-
محرک ها را مدیریت کنید و بشناسید
محرک هر چیزی می تواند باشد. فرد، موقعیت، اشیا یا مکان خاص می تواند یادآور تجربه وحشتناکی باشد که او در آن قرار گرفته بود. چنین شرایطی باعث بروز نشانه های PTSD می شود و خاطرات بد گذشته را دوباره به یاد فرد می اندازد.
گاهی از اوقات محرک ها کاملا واضح و روشن هستند. به عنوان مثال دیدن یک سرباز نظامی می تواند او را به یاد عزیزانش بیندازد که در جنگ از دست داده است. با اینحال همه محرک ها ممکن است واضح و روشن نباشند.
برای شناسایی برخی از این محرک ها باید زمان کافی اختصاص دهید. مثلا آهنگی که به هنگام بروز رویداد پخش شده می تواند یک محرک مهم برای او باشد. محرک ها همیشه خارجی نیستند. احساسات داخلی وحس ها هم می توانند نشانه های PTSD را تحریک نمایند.
محرک های خارجی رایج برای اختلال استرس پس از حادثه:
- مناظر، صداها یا بوهایی که به تروما مرتبط هستند.
- افراد، موقعیت ها یا چیزهایی که باعث فراخوانی خاطره تروما می شوند.
- تاریخ ها یا زمان هاص خاص همچون سالگردها یا موقعیت های خاص روز.
- طبیعت (مثلا نوع خاصی از آب و هوا یا فصل).
- مکالمه ها یا پوشش های خبری در مورد تروما یا اخبار منفی در مورد رویدادها.
- موقعیتی که باعث ایجاد حس گیر افتادن در فرد می شود (گیر کردن در ترافیک، مطب پزشک یا جاهای شلوغ).
- روابط، خانواده، مدرسه، محل کار، فشار مالی یا بحث ها.
- مراسم تدفین، بیمارستان، درمان های پزشکی.
محرک های داخلی رایج برای PTSD:
- ناراحتی فیزیکی همچون گرسنگی، تشنگی، خستگی، بیماری و نا امیدی جنسی
- هر حسی که نشان دهنده و یادآوری کننده تروماست مثلا درد، زخم قدیمی یا اسیب های مشابه
- احساسات قوی به خصوص احساس درماندگی، خارج از کنترل بودن یا گیر افتادن در شرایط خاص
- احساسات مربوط به اعضای خانواده. این فرد ممکن است همزمان نسبت به عزیزانش حس دوست داشتن، اسیب پذیری و خشم را داشته باشد.
صحبت با فرد در مورد محرک های PTSD:
از او بپرسید در گذشته برای مدیریت محرک ها از چه چیزی استفاده کرده است. اینکار به شما می کند بهترین روش برای مدیریت نشانه ها و محرک ها را بیابید. در چنین شرایطی می توانید یک برنامه خاص برای پاسخ دادن به محرک ها را در آینده ترتیب دهید.
به همراه او در مورد کارهایی که باید به هنگام بروز کابوس شبانه، یاد آوری رویداد تلخ یا حمله پانیک باید انجام دهید صحبت کنید. داشتن یک برنامه از قبل به شما کمک می کند از وحشت او بکاهید.
چگونه می توان به فردی که یاد خاطرات تلخش افتاده یا حمله پانیک را تجربه کرده کمک کرد؟
در طول فلش بک، افراد اغلب احساس جدا شدن دارند. مثلا احساس می کنند دیگر به بدنشان تعلق ندارند. هر چیزی که به فروکش شدن این احساس منجر شود بسیار کمک کننده خواهد بود.
- به او بگویید که این تنها یک فلش بک یا یادآوری از لحظات سخت گذشته است و واقعیت ندارد. بگویید دیگر قرار نیست شرایط گذشته را دوباره تجربه کند.
- به او کمک کنید به اطرافش توجه کند. مثلا از او بخواهید به اطراف اتاق نگاهی بیندازید و چیزهایی که می بیند را با صدای بلند توصیف کند.
- او را تشویق کنید تنفس عمیق و آرام بکشد. اینکار به کاهش احساسات منفی کمک می کند.
- از حرکات ناگهانی یا هر چیزی که باعث ترسش شود خودداری کنید.
- قبل از لمس کردنش او را آگاه کنید. لمس کردن این فرد یا قرار دادن بازو در اطراف فرد می تواند حس گیر افتادن را در او ایجاد کند. پس اینکار را انجام ندهید.
-
خشم و هیجان زدگی اش را مدیریت کنید
اختلال استرس پس از حادثه می تواند مدیریت احساس افراد را دشوار سازد. اگر فردی در خانواده تان با چنین شرایطی روبروست، ممکن است با احساسات مختلفی همچون تحریک پذیری، تغییر خلق و خو و بروز خشم دست و پنجه نرم کند.
افرادی که از PTSD رنج می برند، در استرس مداوم فیزیکی و عاطفی زندگی می کنند. از آنجایی که آن ها معمولا در خوابیدن هم مشکل دارند مدام احساس خستگی دارند و از نظر فیزیکی هم با مشکلاتی روبرو می شوند.
آن ها حتی ممکن است به استرس های معمولی زندگی هم واکنش بسیار تند و شدیدی نشان دهند. برای بیشتر افراد مبتلا به PTSD، خشم پوششی برای سایر احساسات همچون غم، درماندگی و احساس گناه خواهد بود. خشم به آن ها کمک می کند احساس قدرت داشته باشند و دیگر حس ضعیف بودن یا اسیب پذیری را تجربه ننمایند.
به دنبال نشانه هایی باشید که بیان کننده خشم اوست. مثلا زمانی که فک خود را حرکت می دهد، با صدای بلندتر صحبت می کند یا به ناگهان تحریک می شود. به محض دیدن نشانه های اولیه سعی کنید او را از موقعیت موجود دور کنید.
سعی کنید آرام بمانید: در طول این دوره از بروز مشکلات عاطفی، بهتر است آرام بمانید. اینکار به ایجاد حس امنیت در او کمک می کند و از بدتر شدن شرایط می کاهد.
به او فضای ارامی بدهید: سعی کنید او را از شلوغی و احساس گیر افتادن در یک موقعیت بد دور کنید. اینکار باعث می شود او حس آرامش داشته باشد.
از او بپرسید چگونه می توانید کمکش کنید: مثلا بگویید: الان چه کاری می توانم برایت انجام دهم؟ اینکار به او کمک می کند از موقعیتی که در آن گیر کرده کمی دور شود.
در ابتدا و قبل از هر چیزی به امنیت فکر کنید: اگر فرد مدنظر علی رغم همه تلاش های شما ناراحت و خشمگین بود، خانه را ترک کنید یا خودتان را در اتاقی محبوس نمایید. اگر فکر می کنید او قرار است به خودش اسیب بزند با اورژانس تماس بگیرید.
به او کمک کنید خشمش را کنترل کند: خشم یک احساس سالم و طبیعی است اما اگر به یک موضوع مزمن و خارج از کنترل تبدیل شود می تواند عواقب جدی بر روی روابط فرد، سلامت و حالات روحی اش داشته باشد. به او کمک کنید خشمش را کنترل کند. روش های سالمی برای مدیریت و بروز این احساسات به او یاد بدهید.
-
از خودتان مراقبت کنید
اگر همه زندگی خود را صرف کمک به فرد مبتلا به PTSD کنید دیگر سلامت روحی و جسمی کافی برای ادامه راه نخواهید داشت. ممکن است در این شرایط خودتان هم با نشانه های تروما دست و پنجه نرم کنید.
معمولا وقتی انسان ها بیش از حد به داستان های غم انگیز گوش می دهند یا نشانه های مختل کننده ای همچون فلش بک ها را می بینند خودشان هم درگیر چنین شرایطی می شوند.
هرچقدر احساس خستگی و ناراحتی بیشتری داشته باشید بیشتر در معرض این موضوع خواهید بود. برای اینکه قدرت کافی برای محافظت از عزیزتان را داشته باشید باید این خطر را کمتر کنید و از خودتان بیشتر از قبل محافظت و مراقبت نمایید.
از نیازهای جسمی خود محافظت کنید: خواب کافی داشته باشید، به طور منظم ورزش کنید، درست غذا بخورید و مشکلات فیزیکی خود را درمان کنید
سیستم حمایتی خود را پرورش دهید: از سایر اعضای خانواده یا دوستان قابل اعتماد، درمانگر یا گروه حمایتی استفاده کنید. در مورد احساسات تان صحبت نمایید.
برای زندگی خودتان هم وقت بگذارید: دوستان، سرگرمی ها و فعالیت هایی که خوشحال تان می کند را متوقف نکنید. باید به زندگی تان ادامه دهید.
مسئولیت پذیری را توسعه دهید: از سایر اعضای خانواده و دوستان خود کمک بخواهید. اینکار به شما کمک می کند وقت استراحت کافی داشته باشید. باید به دنبال سرگرمی های خودتان هم باشید.
مرزها و محدودیت هایی تنظیم کنید: در مورد کارهایی که می توانید برای این فرد انجام دهید واقع بین باشید. محدودیت های خود را بشناسید، با اعضای خانواده تعامل برقرار کنید و از سایر افراد هم کمک بگیرید.شما به تنهایی نمی توانید از عهده همه کارها بر بیایید. پس کمک بگیرید و از راهنمایی های افراد استفاده کنید.
